Historia miasta

Po wojnie najważniejszym wydarzeniem w historii Koronowa była budowa hydroelektrowni i Zalewu na potrzeby energetyczne. Koncepcja budowy tamy i siłowni została opracowana przez prof. Karola Pomianowskiego z Politechniki Warszawskiej i mgr. inż. Alfonsa Hoffmana już w czasach II Rzeczypospolitej.

W czasie walk we wrześniu 1939 r. na zachód od miasta, na linii tzw. jezior byszewskich, 25 kilometrowym pasem od Jeziora Słuposwkiego do Sokola Kuźnicy przebiegały pozycje obronne 9 Dywizji Piechoty dowodzonej przez płk. Józefa Werobeja. Dywizja wchodząca w skład armii "Pomorze", w wyniku szybkich akcji wojsk pancernych nieprzyjaciela (9 DP walczyła z siłą pięciu wielkich jednostek, w tym dywizji pancernej dysponującej 324 czołgami i ponad 100 samochodami pancernymi) oraz jego przebicia się nad Wisłę została w nocy z 2 na 3 września okrążona i w następnych dniach zniszczona, z wyjątkiem 22 Pułku Piechoty, który przedarł się do Bydgoszczy.

W okresie międzywojennym dominującą rolę w gospodarce miasta odgrywało rolnictwo, reprezentowane przez ponad 450 gospodarstw rolnych, rozwijające produkcję żyta i ziemniaków oraz hodowlę bydła rogatego i trzody chlewnej. Przemysł był reprezentowany m.in. przez 3 tartaki, 2 młyny, bekoniarnię oraz rzeźnię miejską, a także fabrykę cementu i 3 cegielnie.

W dniu 26 stycznia 1920 roku wojsko polskie armii gen. Hallera pod dowództwem pułkownika Wacława Przeżdzieckiego wkroczyło uroczyście do miasta, co stanowiło przejęcie władzy przez administracje polską nad Koronowem. Mieszkańcy naszego miasteczka bardzo serdecznie i gorąco witali polskich żołnierzy.

W 1772 r. miasto weszło wraz z okręgiem nadnoteckim w skład zaboru pruskiego. Liczyło wówczas ok. 700 mieszkańców (w 1774 r. - 706 osób) i 130 domów, z których jedynie 10 było pokrytych dachówką. W następnych latach miał miejsce powolny wzrost liczby ludności. Miasto stanowiło lokalny ośrodek handlowo-rzemieślniczy, w części również rolniczy (w 1818 r. gospodarką rolną zajmowało się 31 mieszczan, dla których praca na roli stanowiła podstawowe zajęcie).

Aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. Koronowo wchodziło w skład powiatu bydgoskiego i województwa inowrocławskiego. Od XIV do XVIII w. było ośrodkiem zarządu rozległych dóbr ziemskich miejscowego klasztoru cystersów, jednego z najbogatszych opactw cystersów w Polsce. Stanowiło też, zwłaszcza w końcu XV i w XVI w., dość znaczny ośrodek rzemieślniczo-handlowy, utrzymujący nawet kontakty handlowe z Gdańskiem (handel zbożem i drewnem).

Znajdujące się w niewielkim oddaleniu od ówczesnej granicy polsko-krzyżackiej Koronowo było wielokrotnie narażone na najazdy wojsk Zakonu. W czasie Wielkiej Wojny (1409-1411), 10 października 1410 roku rozegrała się w rejonie wsi Wilcze (11 km na północny zachód od Koronowa) zwycięska dla Polaków bitwa z Krzyżakami, zwana odtąd bitwą pod Koronowem.

Dopiero akt lokacyjny z 1368 roku, nadany również przez Kazimierza Wielkiego, oraz przywilej lokacyjny opata Jana II w 1370 roku stworzyły realne podstawy do założenia miasta, które uposażono 27 włokami. Zgodnie z przywilejem zwano je Byszewem, Nazwa Corunowo pojawiła się w drugiej połowie XIV wieku, w źródłach notowana była od 1426 roku (wiąże się ona z nazwą klasztoru - Corona Mariae, w którym szczególnie pieczołowicie wyznawano Kult Najświętszej Marii Panny), a w powszechne użycie weszła w połowie XV wieku.

W okresie wczesnopiastowskim (950-1250 r.) na obszarze obecnego miasta wzniesione zostały przypuszczalnie dwa ośrodki grodowe: na tzw. Wzgórzu Łokietka (ok. 300 m na zachód od koryta Brdy, nieopodal mostu) oraz w lesie "Grabina" w Starym Dworze (ok. 250 m na południe od grodu koronowskiego).

Już w odległych czasach bliskość rzeki Brdy oraz duże obszary leśne zadecydowały o osiedlaniu się na tym terenie ludzi. Jak podaje monografia Koronowa z 1968 roku, najstarsze ślady bytności ludzi w tej okolicy pochodzą sprzed ok. 10.000 lat. Nie było to jeszcze osadnictwo stałe, lecz obozowiska przejściowe założone w środkowej epoce kamienia - mezolicie (ok. 8000-4200 l.p.n.e.), przez ludność kultury tardenuaskiej. Już z następnej epoki - neolitu (ok.4200-1700 l.p.n.e.), kiedy to ludność przechodzi z koczowniczego na osiadły tryb życia, pochodzą ślady osady założonej przez ludność kultury ceramiki sznurowej.